ZUS kontroluje przedsiębiorcze matki – cz. II – obniżenie podstawy wymiaru składek

Czy ZUS może kwestionować zadeklarowaną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne?

To pytanie pojawia się głównie w kontekście matek prowadzących własną firmę, które zadeklarowały wysoką podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i z tego tytułu pobierają wysoki zasiłek chorobowy lub macierzyński. Wydawałoby się, że skoro prawo do zadeklarowania wysokiej podstawy wymiaru składek wynika z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie powinno być żadnych wątpliwości, że ZUS nie może podważać deklaracji i wydawać decyzji o obniżeniu podstawy.

W ostatnim czasie wzrosła ilości spraw na wokandzie, w których przedsiębiorcze mamy muszą walczyć przeciwko ZUS o utrzymanie zadeklarowanej podstawy wymiaru składek.

W ocenie kancelarii, ZUS nie ma uprawnień do ingerowania w zadeklarowane podstawy wymiaru składek, a od decyzji obniżających podstawę wymiaru warto złożyć odwołanie.

Trzeba mieć jednak na uwadze, że nie wszystkie sądy przychylają się do złożonych odwołań. Praktyka sądów podzielających stanowisko ZUS jest o tyle niezrozumiała, że poruszane w dzisiejszym wpisie zagadnienie, nie jest zagadnieniem nowym i było już przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który opowiedział się za brakiem uprawnień ZUS do kwestionowania zadeklarowanej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

21 kwietnia 2010 r. Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów, sygn. akt II UZP 1/10, podjął następującą uchwałę:

„Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli mieści się ona w granicach określonych ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.).”

W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, że:

„Po stronie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność istnieje zatem uprawnienie do zadeklarowania w granicach zakreślonych ustawą dowolnej kwoty jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, wobec czego sposób w jaki realizuje to uprawnienie zależy wyłącznie od jej decyzji. Ingerencja w tę sferę jakiegokolwiek innego podmiotu jest więc niedopuszczalna, chyba że ma wyraźne umocowanie w przepisach. Kompetencji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do dokonywania ocen w zakresie sposobu wykonywania przez ubezpieczonego jego prawa nie można się zatem ani domyślać, ani wywodzić ich wyłącznie, jak proponuje zwykły skład Sądu Najwyższego, „z kardynalnych wartości i zasad obowiązującego systemu ubezpieczeń społecznych”.

Niektóre sądy nadal mają wątpliwości co do tego, czy ZUS może obniżyć zadeklarowaną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Sprawa ta będzie ponownie badana przez Sąd Najwyższy – w sprawie zawisłej pod sygn. akt III UZP 5/20, Sąd Najwyższy zajmie się następującym zagadnieniem prawnym: czy ZUS ma prawo do weryfikacji podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia w sytuacji, gdy będąca w ciąży kobieta już w pierwszym miesiącu prowadzenia działalności gospodarczej, przy nieznanej jeszcze skali przychodu (usługi fryzjerskie), deklaruje maksymalną, prawem dopuszczalną, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a następnie, już w kolejnym miesiącu tej działalności korzysta z zasiłku chorobowego trwającego aż do dnia urodzenia dziecka, a następnie z zasiłku macierzyńskiego i kolejnych zasiłków chorobowych, opiekuńczych i znów macierzyńskiego, przy czym przerwy pomiędzy poszczególnymi okresami niezdolmości do pracy z powodu choroby były krótsze niż trzy miesiące, a na dzień wydania decyzji przez organ rentowy na 1474 dni zgłoszonej działalności gospodarczej, aż przez 1175 dni pobierała świadczenia z ubezpieczenia społecznego ( prawie 80% okresu działalności), co może wskazywać, że zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zadeklarowanie wysokiej podstawy składek miało na celu nie tylko podjęcie i wykonywanie zarobkowej działalności o charakterze ciągłym w rozumieniu art.2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j.Dz.U z 2017r., poz. 2168 ze zm.), lecz włączenie się do systemu ubezpieczeń w celu uzyskiwania właściwych świadczeń.

Czekamy na rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego w tej sprawie.