Zakład Ubezpieczeń Społecznych został wyposażony w prawo do kontrolowania zwolnień lekarskich (tzw. l4).
Kontrolę wykonują lekarze orzecznicy ZUS, którzy w ramach kontroli mogą:
1) przeprowadzić badanie lekarskie ubezpieczonego:
a) w wyznaczonym miejscu,
b) w miejscu jego pobytu;
2) skierować ubezpieczonego na badanie specjalistyczne przez lekarza konsultanta Zakładu Ubezpieczeń Społecznych;
3) zażądać od wystawiającego zaświadczenie lekarskie udostępnienia dokumentacji medycznej dotyczącej ubezpieczonego stanowiącej podstawę wydania zaświadczenia lekarskiego lub udzielenia wyjaśnień i informacji w sprawie;
4) zlecić wykonanie badań pomocniczych w wyznaczonym terminie.
Lekarz orzecznik ZUS może po przeanalizowaniu dokumentacji medycznej i po zbadaniu ubezpieczonego stwierdzić, że czas niezdolności do pracy określony przez lekarza w zwolnieniu l4 jest nieadekwatny do stanu zdrowia ubezpieczonego i powinien być krótszy. W takiej sytuacji lekarz orzecznik ZUS określa wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy niż orzeczona w zaświadczeniu l4. Zwolnienie lekarskie l4 traci ważność od daty wskazanej przez lekarza orzecznika ZUS jako data ustania niezdolności do pracy. Na marginesie trzeba wspomnieć, że zaświadczenie l4 utraci ważność również wtedy, kiedy ubezpieczony, poddany kontroli, uniemożliwia przeprowadzenie badania lub nie dostarcza posiadanych wyników badań w terminie określonym przez ZUS – l4 traci wówczas ważność od dnia następującego po dniu wyznaczonym przez ZUS jako termin badania lub przedłożenia dokumentacji medycznej.
Jeżeli lekarz orzecznik ZUS ustali wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy, wystawia zaświadczenie ZUS ZLA/K które jest traktowane na równi z zaświadczeniem stwierdzającym brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, wydanym w myśl art. 229 § 4 Kodeksu pracy. Od zaświadczenia tego nie przysługuje środek odwoławczy, nie można więc wnieść np. sprzeciwu do komisji lekarskiej ZUS, ALE ubezpieczonemu przysługuje odwołanie od decyzji o braku prawa do zasiłku chorobowego, wydawanej w takiej sytuacji przez ZUS, o czym mowa poniżej.
Co dzieje się z zasiłkiem chorobowym, kiedy lekarz orzecznik ZUS określi wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy?
Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (ustawa zasiłkowa) zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.
Jeżeli więc lekarz orzecznik ZUS zmieni datę niezdolności do pracy z powodu choroby, określoną w zwolnieniu l4 i określi wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy, ZUS wyda decyzję o braku prawa do zasiłku chorobowego. Oczywiście od decyzji tej przysługuje odwołanie do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.
