Temat ubiegania się o rentę z tytułu niezdolności do pracy na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to temat rzeka. Na łamach mojego bloga postaram się przybliżyć Państwu najważniejsze zagadnienia związane z tą tematyką, odnosząc się we wpisach do poszczególnych przesłanek, warunkujących nabycie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, renta z tytułu niezdolności do pracy może zostać przyznana jako:
- renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy albo
- renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy.
W dzisiejszym wpisie chciałabym skupić się na zagadnieniu całkowitej niezdolności do pracy i przybliżyć Państwu jej istotę.
Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.
W myśl art. 12 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.
Co oznacza utrata zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy?
W orzecznictwie sądowym podkreśla się, że analizując, czy dana osoba jest niezdolna do wykonywania jakiejkolwiek pracy, należy wziąć pod uwagę:
- stan organizmu osoby dotkniętej schorzeniem (na jakie schorzenia cierpi osoba ubiegająca się o rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy) oraz czy schorzenie to powoduje całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy
- czy dana osoba utraciła zdolność do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy na otwartym rynku.
Aby mówić o całkowitej niezdolności do pracy, spełnione muszą zostać oba wymienione wyżej kryteria (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25 sierpnia 2020 r., sygn. akt III Aua 467/20).
Dlaczego ważne jest zwrócenie uwagi na możliwość wykonywania jakiejkolwiek pracy na tzw. otwartym rynku pracy?
W ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w art. 13 ust. 4, przewidziano wyjątek od ogólnej zasady wyrażonej w art. 12 ust. 2 tej ustawy. Stosownie do art. 13 ust. 4, zachowanie zdolności do pracy w warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie stanowi przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy. Innymi słowy, pomimo tego, że dana osoba zachowała zdolność do wykonywania zatrudnienia w warunkach pracy chronionej lub w warunkach specjalnie stworzonych, może zostać uznana za osobę całkowicie niezdolną do pracy.
Możliwość uznania całkowitej niezdolności do pracy jest wykluczona wtedy, kiedy ubiegający się o rentę zachował choćby ograniczoną zdolności do pracy, ale w tzw. normalnych (otwartych) warunkach pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 marca 2018 r., sygn. akt I UK 570/16).
Kto orzeka o niezdolności do pracy?
Ocena niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia:
- daty powstania niezdolności do pracy,
- trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy,
- związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami,
- trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji,
- celowości przekwalifikowania zawodowego
jest dokonywana przez lekarza orzecznika ZUS.
Oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia wyżej wymienionych okoliczności, może dokonać również komisja lekarska ZUS. Komisja orzeka o niezdolności do pracy w przypadku:
- wniesienia przez osobę ubiegającą się o rentę sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS
- zgłoszenia przez Prezesa Zakładu zarzutu wadliwości orzeczenia lekarza orzecznika i przekazania sprawy do rozpatrzenia komisji lekarskiej.
W postępowaniu sądowym, niezdolność do pracy jest ustalana na podstawie dowodu z opinii biegłych posiadających wiedzę medyczną adekwatną do rodzaju schorzeń osoby ubiegającej się o rentę.
